مسجد جامع عتیق اصفهان

مسجد جامع عتیق اصفهان، یکی از قدیمی‌ترین و مذهبی‌ترین بناهای ایران می‌باشد که در دوره سلجوقی بنا شده و در دوره صفویان بازسازی شده است.

مسجد با شکوه جامع عتیق تلفیقی از سبک معماری در دوران مختلف تاریخی می‌باشد که آن را تبدیل به یکی از منحصر به فردترین آثار تاریخی کرده است.

قبل از اینکه این مکان به مسجد تبدیل شود، در زمان ساسانیان آتشکده بوده است. اکتشافات باستان شناسی، بقایای تاریخی پیش از اسلام را در آن پید کرده‌اند. مورخان تاریخ حدودی آن‌ها را 2000 سال پیش تخمین زده‌اند.

اگرچه سایر یافته‌ها نشان می‌دهد که نمای نهایی این مسجد عمدتاً متعلق به سلسله سلجوقیان است، اما در دوره صفویه بازسازی‌هایی انجام شده است.

مسجد جامع عتیق نمونه کاملی از هنر معماری ایران است. در هر گوشه از آن طرح‌های جالبی خواهید یافت. این بنا به سبک معماری چهار ایوانی ساخته شده است که در آن چهار ایوان زیبا در ضلع‌های شمالی، جنوبی، غربی و شرقی قرار گرفته‌اند.

این ایوان‌ها به ترتیب صفه درویش، صفه صاحب، صفه استاد و صفه شاگرد شناخته می‌‌شوند که ایوان صفه درویش مقابل صفه صاحب و صفه استاد مقابل صفه شاگرد قرار گرفته است. هر ایوان با سرامیک‌های فیروزه‌ای خیره کننده به شکل مقرنس تزئین شده است. اما مقرنس‌ها و ستون‌ها تنها موردهای چشم نواز ایوان‌ها نیستند.

صفه درویش دارای دو گنبد به نام‌های گنبد خسروی و گنبد تاج الملک است. گنبد تاج الملک در دوره سلجوقی و گنبد خسروی در دوره صفوی بنا شده است. در صفه درویش سه بخش با چهل ستون‌ از قرن ششم هجری قرار گرفته است و کتیبه گچ‌بری این ایوان از دوره شاه سلیمان صفوی باقی مانده است.

این کتیبه دارای تزییناتی مانند گل بوته و خطوط کوفی است و با ظاهری ساده دارای تزئینات آجری و گچی در داخل و دو کتیبه گچ‌بری در بالا و پایین است. در صفه درویش، سنگابی از جنس سنگ پارسی قرارگرفته ‌است که دهانه آن 115 سانتیمتر قطر دارد ولی نیمی از آن به علت شکستگی از بین رفته است. کتیبه بدنه این سنگاب به زبان‌های فارسی و عربی و به خط ثلث نوشته‌ شده است.

صفه صاحب دارای دو مناره به ارتفاع 35 متر می‌باشد که مربوط به دوره صفوی است. همچنین گنبدی به نام گنبد نظام الملک در آن قرار گرفته است که مربوط به زمان سلجوقی می‌باشد. در کنار گنبد نظام الملک هم دو چهلستون قرار دارد که در زمان حکمرانی ملکشاه سلجوقی ایجاد شده است.

شبستان صفوی هم در صفه صاحب قرار گرفته است که قدمت این بخش از مسجد جامع اصفهان به دوره صفوی و آل‌بویه می‌رسد. در صفه صاحب، سنگابی در میان حوضچه‌ای از سنگ چهارگوش قرار گرفته و روی لبه آن پنج جایگاه طراحی‌شده است. سطح خارجی بالایی آن به خط ثلث و نقش‌های کنگره‌دار کوچک است، همچنین قسمت پایین سنگاب نقش‌های کنگره‌دار بزرگ به چشم می‌خورد.

صفه استاد دارای کتیبه‌های فراوان و یک شاه‌نشین است. همچنین شبستان زمستانی بیت الشتاء در محل مصلای مظفری در همین ایوان واقع شده است. این شبستان با شکوه دارای ستون‌های قطور کوتاه و اتاق‌های خیمه‌ای شکل است. در وسط هر چشمه طاق یک قطعه سنگ مرمر شفاف نصب کرده‌اند که نور شبستان را تأمین می‌کند.

مسجد الجایتو و محراب الجایتو هم در صفه استاد قرار دارد. مسجد الجایتو دارای شبستان آجری کوچک است که در آن محراب گچبری و منبر منبت کاری در آن وجود دارد. این منبر دارای طرح‌های هندسی منظم کنده کاری شده است و محراب آن شامل نقوش گل و بته و کتیبه می‌باشد.

صفه شاگرذ با مقرنس‌‌های آجری تزئین شده است و فاقد تزئینات کاشی کاری می‌باشد. در این ایوان سنگ مرمری قرار گرفته است که در اطراف و بالای آن لوحه‌ها و کتیبه‌هایی نوشته شده است.

کتیبه‌ی داخل ایوان شاگرد متعلق به دوره‌ی شاه سلیمان صفوی به تاریخ 1093 و به خط محمد محسن امامی است و کتیبه‌ی داخل این ایوان، به خط ثلث سفيد بر زمینه‌ی کاشی خشت لاجوردی است که پس از ذکر احادیثی درباره‌ی فضیلت مساجد و آداب شرعی مربوط به آنها، از توجه شاه سلیمان صفوی به این مسجد عقيق حکایت می‌کند.

مسجد جامع عتیق اصفهان در خیابان علامه مجلسی واقع شده است و در نزدیکی جاذبه‌های گردشگری اصفهان قرار دارد. کاخ چهل ستون، میدان نقش جهان، علی قاپو، مسجد شیخ لطف الله، دروازه قیصریه، کاخ هشت بهشت، موزه تاریخ طبیعی اصفهان، موزه هنرهای معاصر اصفهان و حمام علی قلی آقا در نزدیکی مسجد جامع عتیق قرار گرفته‌اند.

رستوران‌های حاج محمد شفاعت بریانی، سفره مادر بزرگ، کافه نمکدان، رستوران قصر منشی، رستوران نقش جهان، رستوران شهرزاد، رستوران ملک سلطان جارچی‌باشی و رستوران‌ حکیم باشی در نزدیکی مسجد جامع عتیق قرار گرفته است.

هتل ابن سینا، هتل سنتی طلوع خورشید، هتل سنتی عتیق، اقامتگاه خانه حوضک و اقامتگاه سنتی اصفهان از جمله مکان‌هایی هستند که می‌توانید به عنوان گزینه‌های اقامتی نزدیک به مسجد جامع عتیق در نظر بگیرید.

سوالات متداول در رابطه با مسجد جامع عتیق اصفهان